هم سُرایی در رثای یک بحران - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگاران، شامگاه روز گذشته (یک شنبه هشتم شهریور) مستند تالان در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نمایش درآمد و سپس این فیلم با حضور مهرداد فراهانی به عنوان منتقد مهمان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

در ابتدای این جلسه محمدصادق دهقانی، کارگردان فیلم تالان در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان، مجری برنامه و مسئول جلسه های نمایش فیلم مرکز درباره دلیل تمرکز فیلم بر استان خراسان گفت: این فیلم ابتدا قرار بود بر کل ایران تمرکز داشته باشد اما از آن جا که جرقه اصلی تولید فیلم توسط جمعیت ناجیان آب واقع در همین استان زده شد، تصمیم گرفتیم جغرافیای کار را کمی محدودتر در نظر بگیریم تا بتوانیم به آمار واقعی تری برسیم. با این وجود وقتی کمی بیش تر تحقیق کردیم متوجه شدیم بحرانی ترین آب های زیرزمینی در زمینه اضافه برداشت در همین استان قرار گرفته است و به همین دلیل تصمیم گرفتیم موضوع فیلم را بر استان خراسان متمرکز کنیم.

دهقانی که در فیلم خود به فاجعه کم آبی و تاثیر عمیق و جدی آن بر اقلیم ایران پرداخته گفت: سعی کردم تحقیقات فیلم را گسترش بدهم و به این موضوع در سطح کشور بپردازم. در خود فیلم هم اشاره هایی کلی در این باره وجود دارد. اما به نظرم درباره آب های زیرزمینی، شکل فعلی در همین حد کفایت می کند.

بخش بعدی جلسه به صحبت های منتقد مهمان برنامه اختصاص داشت. در این بخش، مهرداد فراهانی با اشاره به انتخاب معنادار استان خراسان به عنوان سرزمین و مهد ادبیات کهن فارسی گفت: اشاره فیلم به خطر بی آبی و فروپاشی تمدن در این منطقه، استعاره از فاجعه ای است که متاسفانه تمام ایران را زیر تیغِ تیزِ تهدید خود گرفته است.

وی سپس انتخاب عنوان تالان (به معنی تاراج) را یک انتخاب هوشمندانه توصیف کرد و با اشاره به این که تولید چنین فیلمی در راستای سایر مستندهای هشداردهنده درباره بحران کم آبی قرار می گیرد گفت: شباهتی که این فیلم ها را به هم پیوند می دهد این است که در اغلب آن ها مخاطب به جای همراه شدن با شخصیت ها جذب موضوع و تحقیقاتی که درباره آن اجرا شده می شود. نکته هایی که در برخی موارد جزو تحقیقات دانشگاهی دسته بندی می شوند.

فراهانی هم چنین گفت: تولید این فیلم ها از مقطعی به بعد با خوردن برچسبی تحت عنوان مستندهای تلویزیونی که به ساختار روایی آن ها اشاره دارد کم رنگ شد و روایت های شخصیت محور جای آن ها را گرفت. فیلم هایی که البته شاید از قابلیت نمایش در سطحی نسبتاً گسترده تر برخوردار باشند اما متاسفانه بر نحوه روایت سایر مستندها سایه انداخته اند.

وی افزود: به نظر می رسد همان طور که بحران کم آبی بر روحیه بسیاری از ما تاثیرگذار بود، بدنه سینمای مستند را نیز با تغییراتی روبرو کرد و باعث شد برخی مستندسازان به این فکر بیفتند تا به جای همراه شدن با شخصیت ها، موضوع را در قالب یک تحقیق مدوّن و منسجم ارائه دهند.

در بخش بعدی برنامه، محمدصادق دهقانی در پاسخ به پرسش مجری برنامه درباره مخاطب فرضی فیلم خود گفت: حرف های کارشناسانی که بعضی از آن ها در فیلم هم حضور دارند آن قدر بر من تاثیرگذار بود که با خودم گفتم این فیلم به هر شکلی هست باید ساخته شود؛ حتی اگر جایی برای نمایش آن وجود نداشته باشد. به همین دلیل می توان گفت زمانی که ساخت این فیلم آغاز شد هرگز به مخاطب آن فکر نمی کردم.

وی سپس با اشاره به تولید بیش از سی فیلم درباره بحران کم آبی در ایران گفت: زمانی که در وضعیتی بحرانی قرار می گیریم هرکدام از ما وظیفه داریم تا درباره آن کاری انجام دهیم، اما کسب درآمد به وسیله همان بحران، کار ناجوانمردانه ای است.

دهقانی هم چنین با اشاره به تلویزیون به عنوان جایگاه اصلی پخش فیلم های مستند گفت: این روزها فیلم هایی که موضوع خود را به وسیله گفتار متن و انجام گفت وگو با اشخاص پیش ببرند، با برچسب مستندهای تلویزیونی روبرو می شوند اما نکته این جاست که مجموع حرف هایی که در تالان گفته می شود به قدری زیاد، مبهم و پیچیده بود که برای پیوند دادن آن ها به همدیگر راه دیگری به غیر این وجود نداشت.

در ادامه جلسه، مهرداد فراهانی با اشاره به مستندهای هشداردهنده ای که در سال های گذشته درباره منابع طبیعی و محیط زیست ساخته شده گفت: متاسفانه زمان هشداردهندگیِ بسیاری از این فیلم ها به انتها رسیده و به تعبیر یکی از کارشناسانی که در مستند تالان حضور دارد، همین نکته نشان می دهد ظاهراً عظم خاصی برای برطرف شدن مشکل و عبور از بحران ها وجود ندارد.

وی سپس تشریح مفاهیم علمی و تبدیل اخبار روزنامه ها و رسانه های مختلف به اخبار رادیویی را یکی از ویژگی های مستند تالان برشمرد و گفت: نمایش آمارها و نمودارهای گرافیکی از جمله تمهیدهایی است که می توانست به تاثیرگذاری بیش تر بر مخاطب یاری کند؛ ولی متاسفانه در شکل فعلی از فیلم دریغ شده و جای آن کمی خالی به نظر می رسد.

در ادامه جلسه، محمدصادق دهقانی گفت: از زمان نخستین ارائه فیلم تاکنون هیچ کس این پرسش را مطرح نکرد که چرا از میان مسئولان مربوطه کسی در فیلم حضور ندارد. واقعیت این است که نمی خواستیم پای دعوا و مجادله را به فیلم باز کنیم و برای جلوگیری از ابراز حرف های متناقض تصمیم گرفتیم حرف اصلی فیلم را در قالب یک هم سُرایی اجرا کنیم.

وی افزود: متاسفانه حل بحران کم آبی هر لحظه به نقطه انتهای خود نزدیک می شود و دیگر زمانی برای پاسخ گویی و جنجال های رسانه ای در این زمینه وجود ندارد. به همین دلیل در فیلم به این نکته اشاره می شود که در این زمینه همه ما تقصیر داریم و مقصر اصلی، خِرَد جمعی ماست که عامل بروز چنین وضعی است.

دهقانی هم چنین گفت: جایگزین ما برای جای خالی مسئولان، اخبار روزنامه ها و رسانه های مختلف بود که استناد و بازخورد آن ها در گفته های کارشناسان حاضر در فیلم نمود داشت.

وی سپس در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان درباره عدم اشاره صریح به برخی مقاطع مهم تاریخی، از جمله در سال های اخیر گفت: اشاره مستقیم به برخی جزییات می توانست پیچیدگی کار و هم چنین نیاز به پاسخ گویی از سوی مسئولان را بیش تر کند. در ضمن اعتقاد ندارم که فیلم تالان در آینده هم می تواند کاربرد داشته باشد. چنان که دو سال پیش (زمان ساخته شدن فیلم) هم برای نمایش و تاثیرگذاری احتمالی آن کمی دیر بود.

دهقانی هم چنین در پاسخ به پرسش دیگری درباره نمایش فیلم برای مسئولان مرتبط با مقوله بحران کم آبی در ایران گفت: نسخه هایی از این فیلم به وزارت نیرو و مسئولان آب های زیرزمینی ارائه شده و آن ها فعلاً بصورت ضمنی قول داده اند تا در هنگام نمایش عمومی فیلم به اکران آن یاری کنند.

وی در ادامه صحبت های خود گفت: در ساخت این فیلم هیچ گونه تلاشی برای ایجاد وحشت و نگرانی صورت نگرفته است؛ چرا که روح و جسم ما به همان نسبت که نسبت به لمس کلمه بحران بی حس شده، نسبت به احساس ترس و فاجعه نیز از خود واکنش چندانی بروز نمی دهد! به همین دلیل تصمیم گرفتیم به جای ایجاد وحشت در بین تماشاگران، به دلایل وقوع این بحران عظیم اشاره کنیم.

دهقانی گفت: در کشور ما بیش از پنجاه سال است درباره بحران کم آبی و بی آبی صحبت می شود. حال آن که ما بیش از بحران با یک فاجعه روبه رو هستیم. فاجعه ساکتی که در یک قدمی ما هر روز عمیق و عمیق تر می شود و متاسفانه ما برای برطرف شدن آن هیچ کاری انجام نمی دهیم.

وی سپس با اشاره به روند موفقیت آمیز طرح تعادل بخشی به آب های زیرزمینی گفت: این مشکل خوش بختانه به سوی بهبود در حال حرکت است، اما از آن جا که تعداد نیروهای مخالف بیش تر از موافقان چنین طرحی است سرعت حرکت آن چندان مطلوب نیست.

کارگردان تالان در بخش انتهای جلسه نقد و بررسی این فیلم با اشاره به تلاش های انجام شده برای نمایش عمومی آن گفت: تولید این مستند بدون همکاری خالصانه گروه سازنده که بی هیچ چشم داشتی در ساخت آن مشارکت کردند امکان پذیر نبود.

وی گفت: اعضای سازمان مردم نهاد جمعیت ناجیان آب کسانی هستند که به هیچ جناح و گروهی وابسته نیستند و تنها به فکر نجات آب هستند. امیدوارم نمایش عمومی تالان بتواند صدای تلاش آن ها را به گوش مخاطبان واقعی این فیلم برساند.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما